Gans
PETER
TREVORAH (Mab an Gwylvos)
Sewen yw Dane R. Yonker.
Avel digemmysker a vona gorrys dhe
wayn, den y’n bys ny yll omgomparya
ganso.
Yma dhodho kekemmys a allsa den
desirya: plass y’n gwella rann a’n sita,
kuntell kerri a rowedh (onan rag pub
dydh a’n seythun), ‘palys’ dy’goel dhe’n
treth, lester-gwari (rag ugens den),
gwreg meur hy delit …
A yllydh gweles an liwyans?
Y tal ev bos gwenn pur, a leverydh?
Na dal. Yn hwir, nyns yw poynt den
drog. Ev yw meurgerys gans y gowetha,
gans y deylu ha gans y arvethesigyon. Ev
a dhyght yn ta y arvethesigyon, ev a
chersh y gowetha ha’y deylu. Ev a
dhiskwedh tregeredh dh’oll anedha.
Ev a yn fenowgh dh’eglos – mes ny wra
flows ow-skwitha yn y gever rag omwul
erwir.
Hel yw ynwedh. Y rohow bras arghans a
wrug bos drehevys gwithvaow arbennigys
dhe glavji ogas rag fleghes.
Hem yw kowlwrians dh’y notya, a ny
grysydh? Kowlwrians dh’y notya rag den
dh’y notya.
Ytho, pandr’a wra an den a’n par na,
den bryntin, gans y dermyn gesys, y
dermyn anrekwiryes?
Ev a vynn lavurya.
Hag yndella …? Yw hemma dhe-les?
Yw. Dane R. Yonker a lavur yn maner pur
arbennigys. Y rychys a as dhymm lavurya
yn leow ma na yll tus erell hunrosa mos.
Ha pleth a vynn ev moyha mos? Piw a
dhesir ev moyha gweles?
Ev a dhesir gweles Krist – yn troghel,
kig ha kneus. (A ny leveris vy ev
dhe lavurya yn maner pur arbennigys?)
Fatell yllir gul vyaj a’n par na?
Martesen yth er dhe’n soedhva travel?
Nag er. Nag er. Rag kavoes kummyas dhe
wul vyaj a’n par na yw pur gales.
Gorholedh bras yw, pur vras.
An Vestrysi ny gar poynt ‘anethogyon’
(po, moy hardlych, ‘bobys’) a gammdremen
yn termyn res-eth – ha shyndya y wias.
An Vestrysi ny wrug ri kummyas dhe Dane
a geskewsel gans (po tava) Krist. (Ny
yllir govynn henna orta.) Dane ny veu
res kummyas saw a gweles ha klywes
an Arloedh.
Kyns ri kummyas, res o dhe Vestrysi bos
sur nag oberi Dane rag an gorthkrist. Ny
vynnens i Dane dhe dhomhel parsel byghan
Krist a-dherag ev dhe dhos ha bos
fastyes.
Wor’tiwedh, Dane a ylli aga
‘ferswaydya’ yn kever y borpos da gans
ri dhedha ‘arghow’, ($5m) pymp milvil
dhoelar – na yllys bos astiverys!
o0o
Dane a veu ‘gorrys’ a-bervedh yn y
vyaj.
Tynn o howl an Est Kres. Res o dhe Dane
goskeusi y dhewlagas. (Ev a dhothya
a-dhistowgh dhiworth Gwav a-gledhbarth.)
Kettell ylli ev gweles dre vaner dha, ev
a viras orth an routh ow-kwaytya. Meur y
lowender, ev a vinhwarthas. Dane a wrug
omwul kepar ha’n dus erell, martesen
nebes hirra mes y dhillas o par
perfeyth.
Dane, kepar ha’n dus erell, o gwiskys
yn mantell gwrys a wlan gaver – gorm y
liw ha gwiys yn harrow. An Vestrysi re
dersa y dhillas dhe vos an keth avel an
re na o gwiskys gans an anedhysi.
A-ogas, mamm a wodrosa hy meppik:
“Gas dha hwoer kosel!” yn medh hi. “Na
wra hy annia!”
An vamm a voksusas penn hy fleghik. An
flogh a dhallathas oela yn ughel.
Dane a hwarthas boghes ha prederi:
“Martesen homm yw gorvarghas pur goth.”
A-dhistowgh kolonn Dane a lammas yn
skav – ev a gonvedhsa geryow an venyn!
Ha heb kaletter. Ev a woslowas orth (ha
konvedhes) kows a’n dus erell. Dres diw
vlydhen, ev a dhysksa an yeth arameyek,
yeth an Arloedh. Ev a ylli lemmyn
konvedhes yn ta keskowsow an annedhysi –
ha konvedhes ytho geryow a’y Arloedh pan
dheuth ev.
Oll an dus (saw an fleghes) a esedha yn
kosel yn-dann an howl didruedh, ow
kortos devedhyans an Arloedh. Lies
anedha a dreylyas aga dewlagas wor’tu ha
lynn bras.
A-dermyn, tra vunys gans goel gwynn a
omdhiskwedhas a-dryv rosynn pell. Lies
bys a boyntyas dhe’n dra.
“Otenna skath an Arloedh!” yn medh
nebes tus.
An fleghes a besyas gwari tys-ha-tas,
dell wodher. Aga tasow ha’ga mammow a
worta yn kosel, heudhik aga kolonnow.
Yn skon, y hyllys gweles figur Krist,
ow sevel y’n skath, ow vires wor’tu ha’n
treth (ha’n routh.) Kolonn Dane R.
Yonker a dhallathas lamma yn skav. Ev
eth ha bos nebes penn-fol ha leska.
Namnag glamderas ev.
“Ke war dha gam, Yonker,” yn medh ev yn
kosel dh’y honan. “An Arloedh a vydh yn
skon genes-sy.”
Yonker a assayas hebaskhe y honan.
Kales o, pur gales. Wor’tiwedh, an skath
uvel eth war an treth ha Krist a gerdhas
dhiworti war vili an treth.
“Ass yw yowynk!” a brederis Yonker. “Ha
nyns yw poynt pur hir.”
An Krist a weli Yonker nyns o gwynn ha
hir, kepar ha lies delow a welsa Dane.
Nebes tewl y groghen, an Krist ma o ogas
ynklynyes kynth o yowynk.
Hag ev ow tira, Krist a veu kylghyes
gans fleghesigow ow klattra. Meur aga
revrons, aga mammow ha’ga tasow a sevis
a-denewenn. Krist eth war benn glin ha
byrla nebes fleghes. Ev a worras y
dhiwla jentyl dh’aga enebow byghan ha
kana pysadow dhedha.
Gwel Krist ow pyrla an fleghes ha kana
an pysadow floghel ma a wrug dhe golonn
Yonker pystiga.
“Mar kallen mes… dres berrdermyn …”
Mes ny ylli y wul. Difennys yn tynn o
kewsel dhe Krist. Ha’y dava? Ny yllys
prederi anodho.
Lies prys, an Vestrysi re imprintsa an
messach fast ma war vrys Dane:
“Na wra travydh a yll shyndya agan
istori. Travydh! Konvedhys?”
Konvedhys. Ha byttegyns…?
A-dermyn, an dhyskyblon a gedyas yn
jentyl an fleghes dhe-ves. An Arloedh a
yskynnas an ‘arethva’. Yonker a notyas
a-dhistowgh na arma Krist. Nyns esa res
dhodho. Faborden hag a-dhevis y lev,
messach kler an Arloedh a rolyas heb
strivyans dres an routh ravshys.
Dane a veu ravshys ma na glyw messach
Krist. Ny glywo saw y lev. Ev a grysis
Krist dhe dhythya an Vennathow
(“Bennigys yw an Voghosogyon …ha
bennigys yw gwriers kres … …” hag
yndella a syw.) Byttegyns, nyns o sur
anodho.
An pregoth a besyas dew our – rag
Yonker, flikkra kroghen an lagas.
Wor’tiwedh, Krist a dhiyskynnas an
arethva (karrek) ha dehweles dh’y skath.
An routh, avel onan den, a fyskas troha
Krist. Res o dhe’n dhyskyblon (an
gorfwithysi?) kontaynya an routh ha
gwitha an Arloedh dhiworth an tan yn aga
holonnow.
Nyns ombrederis Dane. Ny hokyas Dane.
Ev, ynwedh, re fyskas an Arloedh.
“Unnweyth a dava y vantell!” a brederis
Dane, meur y dransyek. “Unnweyth a’y …”
Pan brederis Dane an ger ‘dava’, y
dransyek a sessyas a-dhistowgh.
“Na wra prederi yn y gever, Yonker!” yn
medh yn kosel Dane, ow hedhi yn y fordh.
Dane a veu gweskys gans effeyth Krist
orth an routh – hag orth y honan. Ev a
borthas kov an keth effeyth y’n termyn
a’y yowynketh – dhe woel ilow rok.
Wor’tiwedh, Krist a dhrehevis y dheghow
ha’n bush eth ha bos tawesek – ha
daskoedha dhiworth an skath.
Dyskybel a gelwis yn kosel dhe’n
Arloedh. Krist a dreylyas dhodho. An
dyskybel a neshas dhe’n Arloedh. Ev a
hwystras:
“Ny dylowgh hwath gasa an dus ma,
Rabbay. Y teuvons i pell rag agas
gweles. Yth esedhons i hirneth yn
toemmder an howl. Yma nown dhedha, yn
sur.”
Krist a skruthas y dhiwskoedh gromm,
dell hevelis.
“Wel,” yn medh ev, “res yw dhewgh aga
maga, an dus ma.”
An dhyskyblon o sawdhanys. I a
dhallathas disputya.
An Arloedh a vinhwarthas dhedha. Ev a
davas Peder war y vregh. Ev a boyntyas
dhe nebes kanstellow y’n skath.
“Gwra devnydh anedha,” yn medh ev.
“Kemmer agan boes ha gwra y worra ynna.
Y hyllir aga maga, oll an dus – ty a
welvydh, ow Harrek.”
Peder a besyas hwath bos nebes
sawdhanys gans an geryow ma.
“Gwra y wul!” yn medh berr an Arloedh.
“Gwra kepar dell leveris vy.”
Krist a dreylyas ena dhiworth Peder hag
esedha y’n skath. Ytho, Peder a ordenas
dhe’n dhyskyblon erell a gemmeres an
kanstellow ha gorra aga boes munys
ynna.
Dane R. Yonker a welas ena merkyl a
vri, merkyl a dorthow h’a buskes (po,
merkyl a veth pymp mil dhen, mar kwell
yw genowgh).
Meur y lowena, Dane a dhy’sa bara
marthys. (Ny gar Dane pysk.)
o0o
Pan o an eur, Krist ha’y dhyskyblon a
asas an treth ha goelya war-tu ha
Bethsayda. An routh walghys eth yn tre.
Hanternos, yth esa Dane a’y worwedh
hwath war an treth karnek, ow prederi yn
kever y Arloedh.
Nos oer o hi. Ev a vaylyas y vantell a
wlan gaver yn y gyrghynn. Hy thoemmder a
wrug y heudhhe. Yn despit dhe’n toemmder
ma, ny ylli koska. Nyns o possybyl
dhodho. Kowsesow an Arloedh, kepar ha
milvil bysk splann, a hesya yn y vrys.
“Unnweyth a’y dava. Unnweyth a gewsel
dhodho. Unnweyth…”
An nessa myttin. An diwettha a’y vyaj
o. Henn o towl an Vestrysi. Dane a
wodhva yn ta an towl. Y fordh ow mos mes
termyn Krist a via tewlys towl hwarvos
heb ardak wosa merkyl arall. (An merkyl
ma ynwedh yw kampoellys y’n Bibel mes
nyns yw kemmys godhvedhys ha nyns yw
deskrifys yn ta y’n Bibel: merkyl a vath
y’n pysk o.)
An merkyl a hwarva yn Bethsayda hag
ytho res o Dane a vos ena a-dermyn rag y
weles.
Fatell yllir tretha an mor ma?
Nebes bathow y’n balv pyskador a’n dre
ha … Ottena! Yth esa Dane yn Bethsayda.
o0o
“Rabbay,” yn-medh an toller, “abarth an
Emperour, res yw dhymm a guntell toll
dhiworthis-sy. An toll yw hanter-shekel.
Dell wodhes, res yw dh’oll an dus y
thylli.”
“My a wra godhvos henna, Mester toller.
Mes, dell wodhes sy, yn sur ,
nyns eus arghans vydh dhymm,” a
worthybis Krist, ow minhwerthin.
“Nyns yw henna gorthyp,” yn-medh an
toller. “Y tylir pe an toll.”
Unn dhyskybel (Peder?) a hwystras yn
koseldhe Krist:
“An toller ma a wra ahwer ragos,
Arloedh. Ev a hwil dha vagla. Kemmer an
bath dhiworth dyskybel (yma nebes
arghans dhe Vark) ha ty ro ev dhe’n
toller.”
Krist a vinhwarthas arta ha vires orth
an toller.
“A vynnydh degemmeres ow tholl dhiworth
flogh?” yn-medh ev.
(Yth esa lies flogh ogas dhe Krist,
dell o usyes. An fleghes a-n-sywya kepar
ha kelynigyon.)
“Y tylir pe an toll,” a worthybis an
toller, meur y dhowt, “mes nyns eus
flogh vydh omma a biw bath a’n par na.
Sur ov vy. Aga dillas yw re bilennek.”
Krist a gelwis ena dhodho an byghanna
flogh, Yoakim y hanow. Yth esa
dhodho kanstell, nebes puskes ynni.
Krist a leveris dhe Yoakim:
“Ro dhe’n den ma dha wella pysk, mar
pleg.”
An maw a neshas dhe’n toller ha hwilas
ri pysk dhodho.
An toller a sorras ha gweskel an pysk
dhiworth leuv an maw. An pysk a goedhas
war an dor.
“Rabbay, na wra despitya dhymm!”
yn-medh an toller. “My a yll gul dhis-sy
meur a drobyl. Konvedhys? Ytho, kemmer
dha bysk flerys ha ro dhymm toller an
Emperour, heb strech.”
Krist a gonfortas a verrdermyn Yoakim
(a dhallathsa oela) ha kemmeres yn-bann
an pysk. Ev a wrug y profya arta dhe’n
toller ha leverel:
“Pandr’a breder an Emperour yn kever
tolloryon a skon a guntell y doll?
Pandr’a breder an Emperour ma yn kever y
dhen a skon diwweyth a
guntell degemmys y tholl?” a
wovynnas Krist. “A grysydh ev dhe wul
dhodho ‘meur a drobyl’?”
An toller a skornyas an geryow ma
Krist.
Krist a vinhwarthas dhe’n toller ha
kemmeres kollell vyghan ha gul trogh y’n
pysk.
Shekel splann a goedhas war an dor!
Krist a dhiyskynnas yn hwarth dhe’n
toller. An dhyskyblon ha’n fleghes
a-n-sywyas yn hwarth, ha toller ow fia
prest.
Byttegyns, Dane o sawdhanys yn tien
gans Krist, gans Krist a hwarthas a leun
golonn. Ny hwartha an Krist a’n Bibel.
Pur sevur o an Krist na, an Krist
krowsyes.
Ha lemmyn, otenna! Krist an geyser – an
geyser a hyga tolloryon. Hemm o
diskwedhyans revedh dhodho. Res o porres
dhe Dane aswonn an den/dyw nowydh ma.
Koedhys yn desper, Dane a wodhva bos
fynsyes y vyaj yn berrdermyn. Yn nebes
mynysennow berr, martesen saw pymp
mynysenn, an Vestrysi a wrussa y
gemmeres dhiworth an termyn na, dhiworth
an Arloedh nowydh ma – bynitha yn sur.
Ny ylli Dane y berthi.
“Unnweyth a’y dava. Unnweyth a
geskewsel ganso …”a brederis Dane.
“Byttiwedh, my re wrug pe moy es pymp
milvil dhoelar. Kemmys arghans a dal …
nebes geryow ganso? Ny allav gasa
lemmyn, heb …”
Yndella o tybyansow Dane.
Krist o a’y sav. Ev a dhallathas
kerdhes yn lent dhe-ves. Krist a asa
a-dhelergh Dane.
Dane a borthas yn-ta kov y dhyskansow.
An geryow na a’n Vestrysi a gewsis arta
dhe Dane, yn y vrys:
“…Ty a wra gasa wosa an nessa merkyl,
an merkyl a’n bath y’n pysk. Y fydh dha
omdennans heb strech vydh. Res yw dhis
bos parys rag diberth a-dhistowgh …”
Y dhyskansow o pur gler: res o dhodho
diberth. Lemmyn.
Yn hwir, ny dhothya Dane erbynn Krist.
Ev a-n-gwelsa. Ev a-n-klywsa. Mes…
Dane a gelwis dhe’n Krist ow kasa:
“Rabbay, pyth yw res dhymm rag dendil
bywnans heb worfenn?”
An Arloedh a dreylyas ha vires orth
Dane. Wostalleth, heudhik o y golonn mes
Dane a viras ena orth dewlagas an
Arloedh. Ev a welas tristyns heb fin.
Dane a veu krysyes.
An Arloedh a dreylyas dhe-ves.
“Na wra y sywya!” yn-medh lev a-bervedh
Dane.
Esa an lev ma dhe Dane y honan? Po
dhe’n Vestrysi?
Dane a resas war-tu ha’n Arloedh. Pan
dhrehedhas Dane dhe Krist, ev a
dhalghennas skoedh Krist ha’y dreylya.
Dane a wodhya ev dhe dhisobaya lemmyn y
dhyskansow. A wrussa ev ynwedh shyndya
gwias an termyn ma?
“Ny-m-deur,” a brederis Dane. “Res yw
porres dhymm konvedhes an tristyns ma yn
dewlagas Krist. Nans yw dew mynysenn, ev
a hwartha a leun golonn mes pan welas ow
enep, ev eth ha bos a-dhistowgh trist
yn-town. Praga yndella?”
An dhyskyblon a grysis Dane dh’omsettya
war an Arloedh. Ytho, i a dhalghennas yn
arow Dane.
“Hedhewgh, ow howetha. Ny vynn an den
ma dhe’m aperya” yn-medh Krist.
Ny sorras Krist. Ev a hanasas yn kosel.
“Prag y hwovynnydh orthiv-vy yn kever
an pyth yw da? Nyns eus saw onen neb yw
da. Mar mynni entra bywnans, res yw dhis
gwitha an Gorhemmynadow.”
“An Gorhemmynadow?” yn-medh Dane. “My
re withas an re na, oll an
Gorhemmynadow, a-dhia ow yowynkneth.
Byttegyns, py traow erell talvydhav vy
gul?”
Arta, Krist a hanasas:
“Unn dra a fyll dhis,” yn-medh ev. “Ke
rag gwertha kekemmys a biwos ha ro ev
dhe’n voghosogyon. Ena, deus yn-rag, syw
my.”
Yth aswonni an Arloedh Dane, yn apert.
Ha lemmyn, yth o an kynsa termyn
a-n-aswonn Dane y honan.
A-les y anow, ev a viras yn town orth
dewlagas Krist. Yth esa govynnadow kales
ynna.
Ev a wrussa meur a hwel krev. Ev a
dhendilsa meur. Yn hwir, a ylli daskorr
oll an traow na: plass y’n gwella rann
a’n sita, kuntell kerri a rowedh,
‘palys’ dy’goel dhe’n treth,
lester-gwari, gwreg meur hy delit …?
Na ylli. Nyns ylli y wul.
Krist a wovynni re anodho.
Y finhwarthas yn hwann Krist. Ev a
dreylyas ha kerdhes dhe-ves.
Ny yllys godhevel.
Brys Dane a sordyas erbynn Krist.
Prag y-n-dewissa Krist? Leun a alyon o
an nor. Ytho, prag y-n-dewissa bos An
Den Yowynk Rych? Prag y-n-dewissa
bos dampnyes bynari? (Dane a wodhya yn
ta an pyth a leveris an Bibel yn y
gever, an Yonker Rych.)
“Den da ov vy,” a brederis Dane. “My a
wra pe ow thollow. My a wra ri alusenow
bras. Krist! Pyth moy vynn ev?!”
Y fynnas ev moy es dell ylli Dane ri.
Ytho, wosa tremena pols, An Den
Yowynk Rych a dhehwelis dh’y
blass y’n gwella rann a’n sita, dh’y
guntell kerri a rowedh, dh’y ‘palys’
dhe’n treth, dh’y gwreg meur hy delit –
dh’y negys, dh’y vywnans koth.
Sewen yw Dane R. Yonker. Avel
digemmysker a vona gorrys dhe wayn, den
y’n bys ny yll omgomparya ganso …
|
